Obecnie Plac Wolności to przede wszystkim spory parking samochodowy otoczony deptakiem. Jednak nie zawsze tak było, gdyż jego historia sięga końcówki lat 80-tych XVIII wieku. A jest to historia bogata w wydarzenia. Także te wyjątkowo burzliwe i krwawe, które odcisnęły swoje piętno na życiu dawnych mieszkańców Bielska i Białej. Warto więc lepiej poznać dzieje tego miejsca, gdyż ukształtowały one współczesny obraz miasta.

Powstanie i pierwszy wiek Placu

Neue Ring, czyli z niemieckiego Nowy Rynek, to pierwsza oficjalna nazwa dzisiejszego Placu Wolności. Neue Ring został wytoczony w latach 80-tych XVIII wieku przy okazji budowy traktu środkowogalicyjskiego. Jego kształt praktycznie nie zmienił się od tamtych czasów. Ponieważ od samego początku swojego istnienia był to prostokątny obszar o wymiarach 75 x 45 metrów. Tak okazały plac był idealną lokalizacją, więc nic dziwnego, że wokół niego zaczęło powstawać mnóstwo reprezentacyjnych budynków. W tym Dom Cechowy, siedziba Poczty oraz przedsiębiorstwo Rudolfa Lukasa.

Przez lekko ponad 100 lat plac nazywano Neue Ring, a w 1890 roku przemianowano go na Franzensplatz (Plac Franciszka) na cześć cesarza Franciszka Józefa I. Był to niejako znak, że dawny Nowy Rynek nabierał coraz większego znaczenia, czego dowodem był dalszy rozrost okalającej go zabudowy. Dobitnym przykładem jest budowa czteropiętrowego zajazdu – hotelu „Pod Czarnym Orłem” (finalnie nazwa została skrócona do „Pod Orłem”). Który sam w sobie stanowi materiał na świetną opowieść.

Krwawe manifestacje na Placu

Jedna z kamienic zlokalizowanych przy placu stała się siedzibą „Czytelni Polskiej”, czyli placówki zrzeszającej polski ruch narodowy oraz robotniczy. Przez ponad 60 lat swojego istnienia (lata 1873-1939) pod jej banderą istniały koła Towarzystwa Szkoły Ludowej, gniazda „Sokoła”, czy chrześcijańskie zrzeszenia związane z księdzem Stanisławem Stojałowskim. Pokłosiem tych działań były liczne manifestacje i protesty, a najtragiczniejszy z nich miał miejsce 23 kwietnia 1890 roku. Robotnicza demonstracja, która wyruszyła z Placu Franciszka szybko, przerodziła się w antysemickie zamieszki. W ich wyniku zginęło 11 osób, a dziesiątki innych zostało rannych.

Legiony Polskie na Placu Franciszka

I Wojna Światowa była okresem przegrupowania sił w Europie i doprowadziła do historycznych zmian, w tym m.in. do odrodzenia Polski. Wielu dawnych mieszkańców Bielska i Białej miało swój wkład w te wydarzenia, a Plac Franciszka był świadkiem niektórych z nich. To właśnie stąd wymaszerował w pierwszych miesiącach walk kilkudziesięcioosobowy oddział członków „Sokoła”, który walczył w Legionach Polski. Na Placu gościł również bohater tamtych czasów – Józef Piłsudski. Odbierał on defiladę I Brygady, co było niemałym wydarzeniem w życiu miasta i okolicznych miejscowości.

Plac Wolności na pocztówce

Plac Franciszka staje się Placem Wolności

Wydarzenia opisane w poprzednich akapitach znalazły swoje odzwierciedlenie w ostatecznej nazwie placu. W 1918 roku został on bowiem przemianowany na Plac Wolności i pod tą nazwą jest znany do dzisiaj. Jego potencjał, lokalizacja oraz kształt sprawiły, że to właśnie tam miał miejsce popularny Jarmark Galicyjski. Będący jedną z atrakcji Święta Ul. 11 Listopada. W czasie trwania zabawy można było się przenieść w przeszłość i posmakować życia dawnych mieszczan. Obecnie na Placu Wolności mieści się wspomniany już parking otoczony brukowanym deptakiem. Estetyka otaczających go kamienic zachęca do pieszych spacerów, gdyż właśnie w ten sposób można najlepiej poczuć klimat tego miejsca.