Obecny Plac Wojska Polskiego to najstarszy rynek bialskiej części miasta, czego ślady ciągle można znaleźć w potocznym nazewnictwie. Jego historia rozciąga się aż na cztery wieki. Gdyż został wytyczony już w 1723 roku, czyli roku nadania Białej praw miejskich. Tak znaczący początek i bogata historia to świetny pretekst, aby przyjrzeć się mu bliżej. Udajmy się więc w krótką podróż w czasie, żeby prześledzić losy najstarszego bialskiego rynku.

Cztery wieki rynku

Mogłoby się wydawać, że pierwszy rynek miasta będzie kuszącą lokalizacją dla mieszkańców. W końcu taki plac musiał skupiać życie kulturowe, towarzyskie i przede wszystkim handlowe mieszczan, a to sprzyjało jego rozwojowi. Jednak tak było tylko w teorii. Ponieważ źródła głoszą, że jeszcze pod koniec XVIII wieku wiele parcel wokół rynku było pustych i czekało na swoich nowych właścicieli. Mimo wszystko to właśnie tutaj wybudowano drewniany ratusz oraz wagę miejską. To także tutaj mieściła się najstarsza apteka w mieście, chociaż ona sama powstała kilka dekad wcześniej niż sam plac.

Rada Generalna Stanów Skonfederowanych Konfederacji Barskiej

Warto na chwilę zatrzymać się w tym miejscu i wspomnieć o ważnym, historycznym wręcz wydarzeniu, związanym z budynkiem ratusza. 31 października 1769 roku miał tam miejsce zjazd marszałków oraz konsyliarzy, podczas którego podpisano akt utworzenia tzw. Generalności, czyli Rady Generalnej Stanów Skonfederowanych Konfederacji Barskiej. W tym wydarzeniu uczestniczyło wiele ważnych nazwisk tamtych czasów. Na czele z biskupem Adamem Stanisławem Krasińskim, który był bezpośrednim założycielem tego organu.

Stary rynek

Pod koniec XVIII wieku wytyczono tzw. Neue Ring (Nowy Rynek), czyli obecny Plac Wolności. Bohatera tego artykułu zaczęto nazywać Alter Ring (Stary Rynek) i tę nazwę nosił przez kolejne 100 lat. Z kolei XIX wiek to przede wszystkim gwałtowny rozrost i zmiana otaczającej plac zabudowy. Nijakie i raczej nudne budynki zostały w dużej mierze zastąpione przez piękne kamienice, które można oglądać do dzisiaj (np. Pałac Strzygowskich). Także władze miasta zmieniły swoją siedzibę i z drewnianego ratusza przeniosły się do nowego gmachu utrzymanego w neorenesansowym stylu. Nie zburzono jednak starego budynku, lecz stał się on siedzibą Sądu Powiatowego. Mimo wszystko czasy świetności miał już dawno za sobą. Został szybko przyćmiony (i to dosłownie) przez wysokie i stylowe kamienice mieszkalne bogatych mieszczan. Pod koniec XIX wieku (1890 rok) nazwa Alter Ring została zmieniona na Josefsplatz w celu uczczenia cesarza Józefa II Habsburga.

Plac Wojska Polskiego

Początkiem XX wieku plac nadal przyciągał uwagę i w jego okolicy w dalszym ciągu stawiano okazałe budynki. Z których najbardziej rozpoznawalną jest opisywana niedawno Kamienica Pod Żabami. Niestety wiele z nich utraciło swoje architektoniczne walory oraz swoiste piękno w czasach PRL. Gdyż w tamtym okresie ceniono przede wszystkim praktyczność i funkcjonalność. Z kolei inne zostały wyburzone, aby zrobić miejsce dla nowych budynków. Taki los spotkał m.in. kamienice przy ulicy Cyniarskiej, których miejsce zajął Spółdzielczy Dom Handlowy „Klimczok”. XX wiek to także kolejne już zmiany w nazewnictwie. W okresie II Wojny Światowej plac przemianowano na Schillerplatz, a po odzyskaniu wolności nadano mu obecną nazwę.

Układ placu

Plac Wojska Polskiego to spory prostokąt o wymiarach 100 x 80 metrów. Na rynek prowadzi kilka ulic, w tym od strony południowej ta najbardziej znana – ulica 11 Listopada. Większość jego powierzchni została przeznaczona na niestrzeżony płatny parking poprzecinany niewielkimi skrawkami zieleni. Jego dogodna lokalizacja sprawia, że trudno tam o wolne miejsce w godzinach szczytu. Z kolei dla pieszych przewidziano wąskie deptaki, a raczej ok. 1,5-metrowe chodniki okalające plac z trzech stron (wschodnia, zachodnia i północna). Warto także wspomnieć, iż początkiem XXI wieku planowano przebudować plac, jednak projekt nie spotkał się z aprobatą mieszkańców (m.in. przez brak zieleni, odpowiedniego oświetlenia i ławek oraz zbyt nowoczesną zabudowę), więc nie doszło do realizacji tych zamierzeń. Generalny remont rozpoczęto dopiero w październiku 2021 roku.